HISTORIA MIASTA
Nazwa „Pecare” została wspomniana w dokumencie biskupa krakowskiego Pawła z Przemankowa, datowanym na 2 X 1277 r. Dokument wspominał o utworzeniu na tych terenach nowej parafii z siedzibą w Kamieniu. Po raz kolejny nazwa pojawia się o wiele później, gdyż dopiero w dokumencie datowanym na koniec XV w. W zbiorze średniowiecznych dokumentów „Codex Diplomaticus Silesiae” również możemy spotkać nazwy „Piekary” i „Piekar”.
Nazwa wywodzi się prawdopodobnie od piekarzy wypiekających chleb na potrzeby bytomskiego grodu książęcego. Wieś Piekary pełniła wówczas wobec Bytomia rolę służebną (była tzw. wsią służebną). Ale jest jeszcze druga teoria, której zwolennicy twierdzą, iż nazwa wzięła się od pieczar („pecare”), powstałych w wyniku eksploatacji rud kruszconośnych, zalegających w dużych ilościach, płytko pod powierzchnią ziemi. Jednakże pierwsza teoria wydaje się bardziej prawdopodobna.
W XVII i XVIII w. zaczyna się upowszechniać nazwa Wielkie Piekary oraz Niemieckie Piekary, które to określenia spotykamy w dokumentach i opracowaniach historycznych. W tym okresie Piekary przeżywały bujny rozwój kulturowy i gospodarczy, wynikający z rosnącego kultu Matki Boskiej Piekarskiej, zapoczątkowanego przez ks. Jakuba Roczkowskiego w połowie XVII w. Do Piekar przybywali między innymi król Jan III Sobieski, August II Mocny, a słynący cudami obraz peregrynował na ziemie czeskie, między innymi do Hradec Kralove i Pragi.
W okresie Wiosny Ludów, w połowie XIX w., Teodor Heneczek założył pierwszą na Górnym Śląsku drukarnię wydającą w języku polskim książki, modlitewniki i śpiewniki. Na fali odrodzenia narodowego, pod koniec XIX w., powstały towarzystwa śpiewacze, gimnastyczne, polskie czytelnie, pierwsze organizacje patriotyczne. Szeroko rozwijał się ruch trzeźwościowy zainicjowany przez ks. Ficka.
Pod koniec I wojny gminy Szarlej i Niemieckie Piekary liczyły ok. 16 000 mieszkańców. Posiadały sieć elektryczną, wodociąg, tramwaj elektryczny, 4 szkoły powszechne, szkołę rzemieślniczą (zawodową, męską), szkołę dla panien, pocztę, posterunek policji, 11 restauracji, 68 sklepów, 37 warsztatów rzemieślniczych.
W trakcie plebiscytu w 1921 r. 84% mieszkańców Wielkich Piekar głosowało za Polską. W czerwcu 1922 r. nastąpiło przejęcie terenów Piekar przez administrację polską, poprzedzone jakże symbolicznym wkroczeniem do Piekar szwadronu ułanów pod dowództwem generała Szeptyckiego. Polskie Wojsko witał pod Kościołem NMP Wawrzyniec Hajda - niewidomy Piekarzanin nazywany „Śląskim Wernyhorą”, dla którego powrót Piekar do Macierzy był spełnieniem największych marzeń.
17 VI 1922 r. utworzono starostwo w Świętochłowicach, w skład którego weszły m.in. Piekary i Szarlej. Był to dosyć dziwny twór administracyjny wdzierający się głębokim klinem w terytorium niemieckie i obejmujący pograniczne gminy śląskie (między innymi Rudę, Nowy Bytom, Piekary, Brzeziny i Szarlej). Jego powierzchnia wynosiła 81 km2, co stanowiło, że był to najmniejszy obszarowo powiat międzywojennej Rzeczpospolitej. Warto wiedzieć, że Świętochłowice, będące siedzibą starostwa i instytucji powiatowych, praw miejskich nie posiadały. Do rangi miasta miały zostać podniesione dopiero w 1939 r., wraz z Piekarami, Rudą i Nowym Bytomiem.
W okresie międzywojennym Gminy Szarlej i Wielkie Piekary rozwijały się dość intensywnie. W 1930 r. Szarlej miał 12 598 mieszkańców (pow. 620 ha), a Wielkie Piekary 12 050 osób, przy powierzchni 1 380 ha.
Ciekawostką jest fakt, że w okresie międzywojennym z Piekar do Katowic jeździło się tramwajem „transgranicznym”. Otóż linia tramwajowa rozpoczynała się koło Bazyliki NMP (obok dzisiejszej bramy głównej Kalwarii) i wiodła w kierunku niemieckiego Bytomia aż do stolicy Województwa Śląskiego. W 1934 r., na mocy rozporządzenia wojewody śląskiego Michała Grażyńskiego nastąpiło połączenie gminy przemysłowej Szarlej z Piekarami Wielkimi w jeden organizm administracyjny o nazwie Szarlej-Wielkie Piekary. Rok później nastąpiła zmiana nazwy gminy na Piekary Śląskie. Liczba ludności wynosiła nieco ponad 25 000 mieszkańców.
10 VII 1939 r. na mocy ustawy Sejmu Śląskiego Piekary Śląskie otrzymały prawa miejskie z mocą obowiązującą od 1940 r. Wybuch wojny spowodował, że faktyczna realizacja tej ustawy nastąpiła dopiero w 1947 r., kiedy to Aleksander Zawadzki (wojewoda śląsko-dąbrowski) nakazał wykonanie ustawy Sejmu Śląskiego. Warto jednak wiedzieć, że już w 1945 r., zaraz po zakończeniu wojny i okupacji hitlerowskiej ukonstytuował się w Piekarach Śląskich Zarząd Miejski, który sensu stricte stanowił zalążek władz miejskich.
Na mocy reformy administracyjnej z 1975 r. do Piekar zostały włączone peryferyjne, niegdyś samodzielne miejscowości: Brzeziny Śląskie (wraz z Brzozowicami-Kamieniem i Dąbrówką), a dwa lata wcześniej Kozłowa Góra. Powstał dość rozległy organizm administracyjny, rozciągający się od uprzemysłowionych Siemianowic i Chorzowa na południu, po zielony Świerklaniec na północy.
Piekary Śląskie dzisiaj
Dla większości Górnoślązaków Piekary kojarzą się oczywiście z pielgrzymkami, które corocznie przyciągają rzesze wiernych, sięgające 100 czy nawet 150 tys. pątników. Jest to pielgrzymka kobiet w dniu 15 sierpnia i pielgrzymka mężczyzn w ostatnią niedzielę maja każdego roku. Ale miasto prowadzi również szeroką działalność kulturalną i naukową. Mają temu służyć organizowane corocznie Piekarskie Sympozja Naukowe, które mają za zadanie przybliżenie uczestnikom i słuchaczom społecznego, kulturowego i religijnego dziedzictwa Śląska. Dzisiaj Piekary Śląskie są całkowicie odmienione. Stawia się na rozwój turystyki i małej przedsiębiorczości. Piekary już nigdy nie będą dymić kominami hut i kopalń. Te czasy minęły bezpowrotnie. Ale przemiany idą w dobrym kierunku, czego dowodem jest fakt, iż w 2006 r. miasto Piekary Śląskie zajęło III miejsce w województwie śląskim w rankingu miast na prawach powiatu w kategorii „sukces kadencji”. Piekary zajęły również VIII miejsce w Polsce w kategorii „sukces finansowy”. Na terenach gminnych i zdegradowanych obszarach poprzemysłowych „Orła Białego” powstał i działa Park Przemysłowo Technologiczny EkoPark, a wzdłuż zachodniej i południowej granicy miasta przebiegają główne ciągi komunikacyjne – droga wojewódzka nr 911 (Bytom – Świerklaniec) oraz droga krajowa nr 94 (Kraków – Opole), co pozwala wyprowadzić ciężki ruch tranzytowy poza ścisłe centrum. Ponadto przez Piekary Śląskie przebiega autostrada A-1 wraz z węzłem Piekary na drodze wojewódzkiej nr 911.
Piekary znakomicie odnalazły się w strukturach Zjednoczonej Europy, skutecznie ubiegając się o środki unijne, wdrażając programy ekologiczne i tworząc nowoczesną infrastrukturę.
W mieście bardzo prężnie działa również ruch śpiewaczy. Ma on swoje bogate korzenie, gdyż właśnie w naszym mieście rozwijał się on szczególnie mocno na przełomie XIX i XX w., forsując wyraźne treści patriotyczne. W Piekarach Śląskich od ponad 80 lat działają chóry: „Polonia-Harmonia”, „Halka”, „Dąbrówka” czy „Cecylia”. Na całym Śląsku znany jest zespół „Piekarskie Klachule”. Istnieją także chóry dziecięce. Do stałych imprez muzycznych należy ogólnopolski festiwal pieśni maryjnej „Magnificat” oraz „Kalwaryjskie śpiewanie”.
Placówki kulturalne miasta proponują zarówno mieszkańcom, jak i gościom szereg imprez kulturalno-artystycznych. Bardzo prężnie działa Miejska Biblioteka Publiczna, umożliwiając mieszkańcom bezpośrednie spotkanie z ciekawymi postaciami ze świata literatury czy filmu. Wielkim uznaniem cieszy się oferta Ośrodka Kultury „Andaluzja”, który w ostatnim czasie, dzięki organizowanym koncertom bluesowym stał się jednym z ważniejszych miejsc na muzycznej mapie Polski. Piekary Śląskie są także siedzibą „Radia Piekary” – niezwykle popularnej na Górnym Śląsku stacji radiowej.
Miasto zawsze przywiązywało rolę do propagowania sportu i tężyzny fizycznej wśród swoich mieszkańców, dlatego też działa tu wiele klubów sportowych: GKS „Andaluzja” w Brzozowicach-Kamieniu, DKS „Czarni” i KS „Coslovia” w Kozłowej Górze, GKS „Olimpia”, KS „Piekary” i OSW „Triada” w Piekarach Śląskich, KS „Orkan” w Dąbrówce Wielkiej czy też KS „Orzeł Biały” w Brzezinach Śląskich oraz uczniowskie kluby sportowe: „Orzeł Biały”, „Net”, „La-Basket”, „Dojo”, „Master” i „Azaria”. Ważną rolę w propagowaniu rekreacji i zdrowego stylu życia spełnia Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji, udostępniając bazę rekreacyjną oraz organizując szereg imprez dla mieszkańców.
Sport jest znakomitą wizytówką każdej miejscowości, stąd też sukcesy szczypiornistów GKS „Olimpia” odbiły się szerokim echem w całej Polsce, a były szczególnie ciepło przyjmowane przez mieszkańców Piekar. Miasto może się pochwalić również medalistami Mistrzostw Polski w gimnastyce sportowej, podnoszeniu ciężarów i sportach walki.
Miejskie Centrum Informacji i Turystyki służy pomocą i radą turystom przybyłym do Piekar Śląskich, organizuje liczne imprezy turystyki kwalifikowanej: rajdy, turnieje, spotkania z ciekawymi ludźmi i zawody na orientację. Piekarscy orientaliści zajmują wysokie miejsca w pucharach wojewódzkich i zawodach ogólnopolskich. Organizowane corocznie „Dni Gór w Piekarach Śląskich” stały się wizytówką miasta wśród braci turystycznej południowej Polski.
Najważniejszą atrakcją turystyczną, poza oczywiście piekarską Bazyliką, jest Kopiec Wyzwolenia usytuowany w pobliżu drogi wojewódzkiej nr 911. Kopiec wznosi się na wysokość 356 m n.p.m., jego wysokość od podstawy to 20 m, a z wierzchołka można oglądać panoramę Górnego Śląska.
